इस पोस्ट में हमलोग बिहार बोर्ड के कक्षा 7 के संस्कृत अमृता भाग 2 पाठ 10 सुदिनचर्या (Dincharya Class 7th Sanskrit Solutions) के सभी पाठ के व्याख्या को पढ़ेंगें।
दशम: पाठ:
दिनचर्या
(दैनिक कार्य)
अभ्यास के प्रश्न एवं उत्तर
मौखिक :
प्रश्न 1. अधोलिखितपदानाम् उच्चारणं कुरुत:
आहारः, मानवजीवनम्, पूर्वमेव, बुद्धिकार्याणि, स्वकीयम्, मध्याह्ने, ग्रहणीयम्, व्यञ्जनम्, दीर्घजीवनम् ।
संकेत : छात्र शुद्ध-शुद्ध उच्चारण करें।
प्रश्न 2. निम्नलिखितपदानाम् अर्थं वदतः
विहार:, उभय:, यथाकालम्, सम्पूर्णम्, हितकरम्
दन्तानाम्, व्यञ्जनम्, अल्पाहारः, नियतम् ।
उत्तर – विहार : = भोजनेतर काम । उभयः = दोनों । यथाकालम् = समय पर । सम्पूर्णम् = सारा । हितकरम् = लाभकारी । दन्तानाम् = दाँतों का । व्यञ्जनम् = सब्जी । अल्पाहार: = जलपान । नियतम् = निश्चित |
प्रश्न 3. निम्नलिखितस्य पद्यस्य पाठं कुरुतः
युक्ताहारविहाराभ्यां नियतं दीर्घजीवनम् ।
मिथ्याहारविहाराभ्यामस्वास्थ्यं चाल्पजीवनम् ॥
संकेत : छात्र स्वयं शुद्ध-शुद्ध उच्चारण के साथ पाठ करें।
लिखित:
प्रश्न 4. अघोलिखितानां प्रश्नानां उत्तरम् एकपदेन लिखतः
(क) केषां पालनेन मानवजीवनं सुखमयं भवति ?
(ख) सामान्यतः प्रातःकाले कदा जागरणम् उचितम् ?
(ग) स्नानादिनित्यकर्म कदा कर्त्तव्यम् ?
(घ) रात्रौ यथासमयं किं करणीयम् ?
(ङ) प्रात:काले कीदृशः आहार: आवश्यक:?
उत्तर :
(क) आहारः विहारश्च पालनेन मानवजीवनं सुखमयं भवति ।
(ख) सामान्यत: प्रातः काले सूर्योदयात् पूर्वमेव जागरणम् उचितम् ।
(ग) स्नानादिनित्यकर्म प्रातः एव कर्त्तव्यम् ।
(घ) रात्रौ यथासमयं शयनम् करणीयम् ।
(ङ) प्रात:काले अल्पाहारः आवश्यक:, तस्मिन् फलानि, पेयानि तथा स्वच्छानि द्रव्याणि आवश्यकानि सन्ति ।
प्रश्न 5. दिनचर्या के अनुसार कार्य करने से क्या-क्या लाभ होते हैं ?
उत्तर- दिनचर्या के अनुसार कार्य करने से व्यक्ति स्वस्थ तथा प्रसन्न रहता है । दिन-भर कार्य करने की शक्ति तथा स्फूर्ति बनी रहती है। सारा कार्य समय पर होता है। व्यक्ति लम्बी आयु वाला होता है। वह शरीर एवं मन से प्रसन्न रहने के कारण हर काम शान्तचित्त करता है । इस प्रकार नियमपूर्वक जीवन-यापन करनेवालों का जीवन सदा सुखमय रहता है ।
प्रश्न 6. कोष्ठात् उचितं पदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत :
(क) आहार: भोजनम् इति वर्तते । (भोजनम्, पेयम्)
(ख) नियमानां पालनेन मानवजीवनं सुखमयं भवति । (सुखमयं, दुःखमयं)
(ग) दिवसे यथाकालं स्वकीयं निर्धारितं कार्यं करणीयम् । (परकीयं, स्वकीयं)
(घ) अनेन शरीरं मनश्च स्वस्थं जायते। (स्वस्थं, अस्वस्थं)
(ङ) रात्रौ यथासमयं शयनम् उचितम् । (उचितम्, अनुचितम्)
(च) बहुभोजनं हानिकारकं जायते । (लाभकारकं, हानिकारक)
प्रश्न 7. निम्नलिखितपदानां द्विवचनं लिखत :
एकवचनम् द्विवचनम्
यथा-अस्ति – स्तः।
उत्तर : (क) भवति – भवतः ।
(ख) पठामि – पठावः ।
(ग) गायति – गायतः ।
(घ) खादामि – खादावः ।
(ङ) पिबति – पिबतः ।
(च) फलम् – फले ।
(छ) गच्छसि – गच्छथः ।
प्रश्न 8. सन्धिं कुरुतः
उत्तर : (क) हिम + आलय: = हिमालय:
(ख) अल्प + आहारः = अल्पाहार:
(ग) च + अपि = चापि
(घ) परम + अर्थ: = परमार्थ:
(ङ) विद्या + आलय: = विद्यालयः
(च) पूर्व + उत्तरम् = पूर्वोत्तरम्
(छ) क्षुधा + अनुसारेण = क्षुधानुसारेण
(ज) युक्त + आहारः = युक्ताहार:
प्रश्न 9. अधोलिखितान् शब्दान् लिखत :
क्रियाकलाप:, बुद्धिकार्याणि, ब्राहृममुहूर्ते, द्रव्याणि, मध्याहने, पादप्रक्षालनम्, स्वास्थ्यकरम्, ईश्वन्दनम्, चाल्पजीवनम् ।
उत्तर- छात्र सुन्दर अक्षरों में लिखें ।
प्रश्न 10. सुमेलन कुरुतः
पदानि विपरीतार्थकपदानि
(क) सुखमयम् (i) अनियम:
(ख) परकीयम् (ii) अशक्ति:
(ग) नियम: (iii) अनुचितम्
(घ) शक्ति: (iv) हानिकारकम्
(ङ) उचितम् (v) दुःखमयम्
(च) लाभकारकम् (vi) स्वकीयम्
उत्तर : (क) — (v), (ख) – (vi), (ग) — (i), (घ) – (ii), (ङ) – (iii), (च) – (iv) ।
प्रश्न 11. ‘सत्यम्‘ ‘असत्यम्‘ वा लिखतः
(क) पौष्टिक आहार: आवश्यकः वर्तते । (सत्यम्)
(ख) रात्रौ यथासमयं शयनम् उचितम् । (सत्यम्)
(ग) बहुभोजनं लाभकारकं जायते । (असत्यम्)
(घ) प्रात: काले जलपानम् अल्पाहारः वा आवश्यकः भवति । (सत्यम्)
(ङ) अल्पभोजनं स्वास्थ्यकरं भवति । (सत्यम्)
(च) प्रात: काले सूर्योदयात्, पूर्वमेव जागरणम् उचितम् । (सत्यम्)
(छ) सायंकालें शयनं लाभकरं भवति । (असत्यम्)
Dincharya Class 6th Sanskrit Solutions
Read more– Click here
Read class 10th sanskrit– Click here
Patliputra Vaibhawam class 10th Sanskrit arth YouTube- Click here