इस पोस्ट में हमलोग बिहार बोर्ड के कक्षा 7 के संस्कृत अमृता भाग 2 पाठ 2 कूर्मशशककथा (Karmassa Katha Class 7th Sanskrit Solutions) के सभी पाठ के व्याख्या को पढ़ेंगें।
द्वितीय: पाठ:
कूर्मशशककथा
(कछूआ एवं खरहे की कहानी)
अभ्यास के प्रश्न एवं उत्तर
मौखिक :
प्रश्न 1. निम्नलिखित पदानाम् अर्थं वदतः
अरण्ये, कूर्मः शशकः परस्परम्, मन्थरगतिः, दीर्घकालम्, शनै: शनै: निरन्तरम् एकदा
उत्तर– अरण्ये = वन में । कूर्मः = कछुआ । शशकः = खरहा। परस्परम् = आपस मैं । मन्थरगतिः = धीरे-धीरे चलनेवाला । दीर्घकालम् = बहुत देर तक । शनैः-शनैः = धीरे- धीरे । निरन्तरम् = लगातार । एकदा = एकबार |
प्रश्न 2. इमानि पदानि पठतः
प्रथम पुरुषः एकवचन द्विवचन बहुवचन
‘लङ्‘ लकार (भूतकाल ) अभवत् अभवताम् अभवन्
अपठत् अपठताम् अपठन्
विधिलिङ्- गच्छेत् गच्छेताम् गच्छेयुः
वदेत् वदेताम् वदेयुः
लिखित :
प्रश्न 3. निम्नलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तरम् एकवाक्येन लिखत:
(क) कस्मिन् अरण्ये एकः कूर्मः निवसति स्म ?
(ख) शशकः कस्य मित्रम् आसीत् ?
(ग) परस्परम् आलापेन तयोः मित्रता कीदृशी जाता ?
(घ) कः विजयी अभवत्?
(ङ) कः शनैः शनैः चलति ?
(च) तीव्रया गत्या क: चलति ?
(छ) कूर्मः कीदृशः आसीत् ?
उत्तर : (क) चम्पारण्ये एकः कूर्मः निवसति स्म ।
(ख) शशकः कूर्मस्य मित्रम् आसीत् ।
(ग) परस्परम् आलापेन तयो: मित्रता दृढ़ा जाता ।
(घ) कूर्मः विजयी अभवत् ।
(ङ) कूर्मः शनैः-शनैः चलति ।
(च) तीव्र गत्या शशकः चलति ।
(छ) कूर्मः नियमस्य पालकः सदा परिश्रमी च आसीत् ।
प्रश्न 4. मञ्जूषायाः उचितपदानि चित्वा वाक्यानि पूरयत:
दृढा, कूर्मः, कार्य, परिश्रमी, लज्जित:
उत्तर : (क) चम्पारण्ये सरोवरे एकः कूर्मः निवसति स्म ।
(ख) परस्परम्- आलापेन तयो: मित्रता दृढ़ा जाता ।
(ग) कूर्मः नियमस्य पालकः सदा परिश्रमी च आसीत्
(घ) शशकः लज्जितः जातः ।
(ङ) निरन्तरं श्रमेण असम्भवम् अपि कार्यं सम्भवति ।
प्रश्न 5. सुमेलनं कुरुतः
‘अ’ ‘आ’
(क) शशकः (i) मेहनत से
(ख) कूर्म: (ii) बहुत समय तक
(ग) श्रमेण . (iii) तालाब
(घ) दीर्घकालम् (iv) खरगोश
(ङ) अरण्ये (v) कछुआ
(च) सरोवर: (vi) जंगल में
उत्तर :
‘अ‘ ‘आ‘
(क) शशकः (iv) खरगोश
(ख) कूर्मः (v) कछुआ
(ग) श्रमेण (i) मेहनत से
(घ) दीर्घकालम् (ii) बहुत समय तक
(ङ) अरण्ये (vi) जंगल में
(च) सरोवर: (iii) तालाब
प्रश्न 6. निम्नलिखितानां पदानां बहुवचन लिखत ।
(क) गच्छति गच्छन्ति
(ख) करोति कुर्वन्ति
(ग) पठत्ति पठन्ति
(घ) पश्यामि पश्यामः
(ङ) गमिष्यामि गमिष्यामः
(च) चलसि चलथ
(छ) सम्भवति सम्भवन्ति
प्रश्न 7. क्त / क्त्वा प्रत्ययप्रयोगेण रिक्तस्थानामि पूरयतः
(क) √जन् + क्त = जातः
(ख) √स्था + क्त्वा = स्थित्वा
(ग) √भू + क्त = भूतः
(घ) √पठ् + क्त = पठतः
(ङ) √हस् + क्त्वा = हसित्वा
(च) √गम् + क्त्वा = गत्वा
प्रश्न 8. संस्कृते अनुवादं कुरुतः
(क) मैं साकिल से (द्विचक्रिकया) घर जाता हूँ ।
(घ) हम दोनों धीरे-धीरे उद्यान में टहलते हैं। (अट् = टहलना )
(ग) हमलोग संस्कृत लिखते हैं ।
(घ) खरगोश तेज दौड़ता है ।
(ङ) कछुआ धीरे-धीरे चलता है।
(च) भारत में छह ऋतुएँ होती हैं ।
(छ) वसन्त ऋतुओं का राजा है ।
उत्तर :
(क) अहम् द्विचक्रिकया गृहम् गच्छामि ।
(ख) आवाम् शनैः-शनैः उद्याने अटावः ।
(ग) वयम् संस्कृतम् लिखामः ।
(घ) शशकः तीव्रगत्या धावति ।
(ङ) कूर्मः मन्थरगति: चलति ।
(च) भारते षड् ऋतवः भवन्ति ।
(छ) वसन्त ऋतुणां राजा भवति ।
प्रश्न 9. अधोलिखितानां पदानां प्रयोगेण वाक्यानि रचयतः
एकत्र, उपान्ते, तत्र, विरम्य, प्राप्स्यामि ।
उत्तर :
एकत्र – तयोः एकत्र कार्यम् कुरुत: ।
उपान्ते – खेलक्षेत्रस्य उपान्ते मोहनस्य गृहम् अस्ति ।
तत्र -तत्र एकः सरोवर: अस्ति ।
विरम्य -स: वृक्षतले विरम्य गृहम् अचलत् ।
प्राप्स्यामि – अहमेव वनस्य उपान्ते प्राप्स्यामि ।
प्रश्न 10. पदानि योजयित्वा लिखतः
(क) अहम् + एव = अहमेव
(ख) असम्भवम् + अपि ‘ = असम्भवमपि
(ग) पूर्वम् + एव = पूर्वमेव
(घ) सत्यम् + उक्तम् = सत्यमुक्तम्
(ङ) अहम् + अस्मि = अहमस्मि ।
प्रश्न 11. अधोलिखितवाक्येषु ‘सत्यम्‘ ‘असत्यम्‘ वा लिखत :
(क) सरोवरे शशकः निवसति । (असत्यम्)
(ख) परस्परम् आलापेन तयो: मित्रता जाता । (सत्यम्)
(ग) कूर्मः मार्गे विरम्य चलितः । (असत्यम्)
(घ) शशकः तीव्रया गत्या अचलत् । (सत्यम्)
(ङ) शशकः निरन्तरं श्रमेण विजयी अभवत् । (सत्यम्)
Read more- Click here
Read class 10th sanskrit- Click here
Patliputra Vaibhawam class 10th Sanskrit arth YouTube- Click here